Cũng nên nhớ lại rằng, Tổng thống Putin được người tiền nhiệm trao lại quyền lực trong một thời điểm hết sức đặc biệt – thời điểm mà cả nhân loại đang chờ đón thời khắc chuyển giao giữa hai thiên niên kỷ, giữa hai thế kỷ. Ngày 31.12.1999, khi thời gian đếm ngược cho khoảnh khắc ngàn năm có một ấy chỉ còn tính bằng giờ thì Tổng thống Boris Yeltsin tuyên bố từ chức và chỉ định vị Thủ tướng trẻ Vladimir Putin làm người kế nhiệm.

Và cho đến nay, với những gì mà ông Putin làm được cho nước Nga đã chứng minh rằng việc tìm ra và trao lại quyền lực cho ông Putin được xem là thành công lớn nhất trong cuộc đời làm chính trị của ông Yeltsin. Sau gần hai thập kỷ nhưng Tổng thống Putin vẫn luôn vững vàng ở đỉnh cao quyền lực dù phải trải qua nhiều sóng gió, thử thách khắc nghiệt.

Kế thừa không phá bỏ - Tổng thống Putin thể hiện tầm nhìn xa trong tư duy lãnh đạo

Giới phân tích cho rằng tư duy lãnh đạo của Tổng thống Putin là kế thừa thành quả nhưng không xem những gì không hợp thời của những bậc tiền bối là hậu quả nên không phá bỏ. Đây được xem là thể hiện tầm nhìn của ông Putin và qua đó đảm bảo nền tảng vững chắc cho quyền lực của ông. Có nhiều lý giải cho thực tế đó thì có nhiều, nhưng theo cá nhân người viết thì có thể nhận diện 3 lý do chính sau đây:

Tổng thống Nga Boris Yeltsin trao lại quyền lực cho người kế nhiệm Vladimir Putin - Ảnh: otofun.net 

Thứ nhất, Tổng thống Putin tôn trọng lịch sử - xem xét vấn đề trong bối cảnh lịch sử cụ thể của nó có thể được xem là quan điểm của ông Putin trong trường hợp này. Một quy luật khắc nghiệt của lịch sử đã luôn được chứng minh là, nếu dùng súng lục bắn vào quá khứ thì sẽ bị tương lai đáp trả bằng đại bác. Và ông Putin đã tôn trọng quy luật lịch sử.

Thứ hai, có lẽ Tổng thống Putin nhìn nhận di sản của các thế hệ lãnh đạo tiền bối đều có thể là những di sản có giá trị và ông sẽ kế thừa khi có điều kiện tốt nhất để những di sản đó phát huy giá trị. Do vậy, khi chưa có điều kiện lịch sử phù hợp, chưa có bối cảnh lịch sử thích hợp thì ông Putin trân trọng và giữ gìn những di sản ấy.

Thứ ba, dường như theo Tổng thống Putin thì thời gian nước Nga phát triển thời hậu Xô viết còn quá ngắn nên chưa thể tổng kết, đánh giá di sản của những bậc tiền bối. Vì vậy những gì có thể nhận diện được nét tích cực, tính phù hợp và sự cần thiết cho quá trình tái thiết và khôi phục nước Nga thì ông Putin sẽ vận dụng, kế thừa, những gì chưa thể nhận diện thì chưa thể phá bỏ.

Rất nhiều người dân Nga tự hào về vị tổng thống tài năng đã giúp lấy lại cho nước Nga những gì đã mất. Rất nhiều người dân thế ngưỡng mộ tài năng của ông Putin trong việc khôi phục lại nước Nga, làm tái sinh sức mạnh một Liên Xô siêu cường ngày nào. Cá nhân người viết cho rằng những thành quả ông Putin đạt được chính là bắt nguồn từ tư duy lãnh đạo mới của ông.

Tổng thống Putin đã xây dựng nước Nga dựa trên cơ sở phát huy những giá trị của lịch sử phù hợp điều kiện đất nước, kết hợp với xu thế của thời đại từ đó tạo ra sức mạnh tổng hợp cho đất nước Nga. Tuy nhiên, sự trân quý những gì thuộc về lịch sử đã gia cố vững chắc thêm cho nền tảng sức mạnh của cả dân tộc Nga, tổ quốc Nga của ông Putin.

Lấy mốc thời gian là sự kiện Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 cho lịch sử nước Nga thời hiện đại – bao gồm cả Liên Xô trước kia và nước Nga hiện nay – thì Tổng thống Putin là vị lãnh đạo tạo ra dấu ấn đậm nét nhất trong tư duy lãnh đạo. Và đó là nguyên nhân lý giải cho “hiện tượng Putin - độc nhất vô nhị” trong lịch sử chính trị Nga.

Có thể thấy rằng, tư duy lãnh đạo của các bậc tiền bối thời Xô viết và nước Nga thời hậu Xô viết đều có kế thừa và phá bỏ thành quả của những người đi trước, dù tỷ lệ giữa kế thừa và phá bỏ không giống nhau giữa các thế hệ lãnh đạo. Nếu như Stalin kế thừa thành quả của Lê Nin nhiều hơn là phá bỏ thì Khrusev phá bỏ thành quả của Stalin nhiều hơn là kế thừa.

Và trong số những nhà lãnh đạo Liên Xô thì Gorbachev là người có tỷ lệ giữa kế thừa và phá bỏ chênh lệch nhất. Ông Gorbachev gần như kế thừa rất ít thành quả của các bậc tiền bối, chứ không chỉ là của người tiền nhiệm Andropov và gần như phá bỏ hoàn toàn những thành quả mà các thế hệ lãnh đạo cùng nhân dân Liên Xô đã xây dựng được.  

Còn nhà lãnh đạo Nga đầu tiên thời hậu Xô viết Boris Yeltsin được cho là gần như không kế thừa tư duy lãnh đạo của các nhà lãnh đạo Xô viết, cho dù nước Nga thừa kế di sản của Liên Xô siêu cường. Nhiều nhìn nhận rằng, sở dĩ ông Yeltsin đoạn tuyệt với các bậc tiền bối, nhất là Gorbachev đó là ông Yeltsin trả thù cho những gì mà ông bị người nhiệm làm cho ê chề trước đó.

Tuy nhiên, khi ông Putin lên nắm quyền thì cho đến giời phút này cả dư luận và công luận hầu như không nhận thấy Tổng thống nhà nước Nga đương nhiệm xem thường thân thế hay chỉ trích quan điểm của những bậc tiền bối, dù đó là nhà lãnh đạo phức tạp như Stalin, nhiều mâu thuẫn như Gorbachev hay thất thường như Yeltsin.

Tổng thống Putin đã xây dựng nước Nga dựa trên cơ sở phát huy những giá trị của lịch sử phù hợp điều kiện đất nước, kết hợp với  xu thế của thời đại từ đó tạo ra sức mạnh tổng hợp cho đất nước Nga. Tuy nhiên, sự trân quý những gì thuộc về lịch sử đã gia cố vững chắc thêm cho nền tảng sức mạnh của cả dân tộc Nga, tổ quốc Nga của ông Putin.

Đề cao giá trị sức mạnh mềm trong cấu thành sức mạnh quốc gia    

Cố Thủ tướng Anh Magaret Thatcher – một người chống cộng điên cuồng và luôn xem Liên Xô là mầm họa cho phương Tây – đã từng phải nhìn nhận, ghi nhận những ưu điểm, tiến bộ của nền kinh tế kế hoạch – biểu hiện rõ nét nhất của chế độ Xô viết. Thậm chí “bà đầm thép” còn xem tính ưu việt của kinh tế kế hoạch là mối đe doạ lớn hơn cả sức mạnh quân sự của Liên Xô.

Rồi ngay cả nhà kinh tế học Mỹ Wassily Leontief – người đoạt giải Nobel kinh tế năm 1973 và nổi tiếng bậc nhất thế giới khi có tới 3 người học trò đều đoạt giải Nobel kinh tế – cũng từng ca ngợi nền kinh tế kế hoạch của Liên Xô vì những tích cực cùng thành quả của nó mang lại cho xã hội và người Xô viết, cả trước và sau Thế chiến II.

Đó chỉ là những dẫn chứng cho thấy từ giới lãnh đạo, giới phân tích, giới nghiên cứu của phương Tây đều đã từng ghi nhận những ưu việt của chế độ Xô viết. Vì vậy không thể phủ nhận rằng từ khi ra đời, phát triển rồi suy thoái và sụp đổ, Nhà nước Xô viết, chế độ Xô viết đã đóng góp rất nhiều những giá trị tiến bộ cho nền văn minh nhân loại, cho dù ngày 25.12.2016 là tròn 1/4 thế kỷ Liên Xô biến mất trên bản đồ thế giới.

Tổng thống Putin luôn vững vàng trên đỉnh cao quyền lực - Ảnh: CNN

Vậy nhưng khi Liên Xô tan rã, chế độ Xô viết sụp đổ thì những thành quả ấy, những giá trị tiến bộ ấy đã nhanh chóng bị lãng quên. Nhiều người đổ lỗi cho cố Tổng thống Boris Yeltsin làm như vậy vì muốn gạt bỏ quá khứ khỏi sự nghiệp chính trị của ông, song điều đó chỉ đúng một phần. Bởi lẽ, có rất nhiều người Xô viết yêu nước cũng lãng quên những giá trị lịch sử đáng tự hào.

Người viết cho rằng hậu quả đó chính là do các thế hệ lãnh đạo tiền bối của ông Putin không xác định được cách lưu giữ và bảo toàn những di sản của Liên Xô. Và Tổng thống Putin đã làm được điều đó và có thể thấy rằng đây là điều mà ông Putin ghi dấu ấn đậm nét nhất trong lòng người dân Nga, dù đồng thuận hay phản đối phương cách lãnh đạo của ông.

Ông Putin đã sàng lọc và vận dụng những giá trị tiến bộ của Liên Xô, phù hợp với điều kiện nước Nga thời hậu Xô viết. từ đó nhanh chóng hồi sinh sức mạnh Nga. Có lẽ người dân thế giới rất bất ngờ trước việc nước Nga thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 một cách tuyệt vời nhất, theo nhận xét bởi trang tin Euromoney của Châu Âu.

Hay hiện nay cả đồng minh lẫn đối thủ cũng bất ngờ trước việc ông Putin đưa nước Nga ngày càng thoát ra khỏi hai gọng kìm nguy hại là “lệnh cấm vận của phương Tây và giá dầu thô giảm”, dù điều kiện vẫn còn khắc nghiệt. Tuy nhiên, với những nhà nghiên cứu phương Tây thì có lẽ họ không ngạc nhiên, thậm chí họ đã dự báo trước kết quả, bởi tư duy lãnh đạo của Putin.

Không những thế ông Putin còn dần khôi phục lại những giá trị tinh thần của chế độ Xô viết – những điều đã từng tạo ra sức mạnh tuyệt đối cho Liên Xô trong những cuộc đối mặt một mất một còn với quân thù. Ông Putin đã làm trỗi dậy tinh thần trong cuộc chiến tranh giữ nước vĩ đại của nhân dân Liên Xô và hướng nó vào cuộc đối trọng với những kẻ thù đang tìm cách bao vây nước Nga hiện nay. 

Những cột mốc lịch sử, những giá trị tinh thần của dân tộc Nga – dù ở bất cứ giai đoạn lịch sử nào - đã được ông Putin đưa vào truyền thống văn hoá dân tộc Nga và lưu giữ cho các thế hệ mai sau. Bở lẽ, những khẩu hiệu rồi cũng sẽ bị lãng quên, những văn bản pháp quy rồi cũng sẽ đến lúc vô hiệu, song khi đã trở thành các giá trị văn hóa thì giá trị tiến bộ sẽ tồn tại vĩnh hằng.

Theo lịch sử các học thuyết chính trị và khế ước xã hội thì sức mạnh quốc gia được cấu thành bởi 4 yếu tố quan trọng, gồm thể chế chính trị, chủ quyền quốc gia, cộng đồng dân tộc và văn hoá dân tộc. Trong đó hai yếu tố đầu được xem là cấu thành sức mạnh cứng, còn hai yếu tố sau được xem là cấu thành sức mạnh mềm.

Trong quá trình phát triển đất nước thì cấu thành sức mạnh mềm luôn được xem là nền tảng cho cấu thành sức mạnh cứng và ông Putin đã chọn xây dựng và củng cố nền tảng sức mạnh quốc gia hơn là thể hiện sức mạnh quốc gia. Và qua đó đã giúp cho nền tảng quyền lực của Tống thống Putin luôn vững vàng, kể từ khi ông được trao quyền lãnh đạo nước Nga, giúp lấy lại cho tổ quốc Nga của ông những đã mất.

Ngọc Việt đăng ở báo Một thế giới